je osnovana u Beogradu (1892.) onih godina 19. veka kada se radjala generacija branilaca Beograda, solunskih besmrtnika i oslobodilaca srpstva. Po svrsetku Prvog svetskog rata, dok se ceo svet divio srpskom vojniku, srpske biblioteke su se vec bile zaplavile izdanjima srpskih i svetskih klasika Plavog kola Srpske knjizevne zadruge. Zaceta u teskim vremenima, tek sto je pocela da sazdava srpski knjizevni Olimp, Zadruga je svoje izdavacke interese podredila nacionalnim interesima.
U rasejanje sa knjigom i ikonom
Ova najprominentnija knjižarnica srpskog kulturnog bića delila je sudbinu sa svojim narodom. Kao svaka mudra učiteljica Zadruga je držala na oku i one Srbe koji su bili primorani da krenu s otadžbinskog kamena- one za kojima je mostarski, i njen, pesnik zavapio sa - ostajte ovdje. No, kako kaže mali "varvarski" narod, narod Matice srpske i Srpske književne zadruge, sila Boga ne moli, pa su mnogi Srbi u prošla dva veka pošli u tuđinu, u početku kao pečalbari- i nikada se nisu vratili. Sobom su nosili ono što nacionalno svesni izgnanici ili samoizgnanici obično nose: ikonu i knjigu, odnosno veru i jezik. Na nepreglednim horizontima svih kontinenata knjiga na srpskom je, uz svog slovopoklonika, čamila u beskonačnim dubinama rudnika američkog zapada, usijavala se kraj žeženih čeličana zapada i istoka, pekla na suncu na beskrajnim plantažama juga Afrike, stizala ovde na hladni sever Evrope- svugde, e, da bih ušuškala dušu svog čitaoca i korisnika.
Mada retko, pogotovo ranije, ali znalo se dogoditi da se knjiga na srpskom štampala u tuđinštini. Ovde na severu Evrope, u Stokholmu- one godine kada je završen Drugi svetski rat objavljene su u čiriličnom izdanju pripovetke Stevana Sremca koje su se, inače, prvi put pojavile kao 255 knjiga u XXXVIII kolu SKZ. Sremčeve pripovesti objavila je Organizacija za pomoć ratnim zarobljenicima Svetskog saveza hrišćanske mladeži (Ženeva-Stokholm 1945. godine). Saradnik Dijaspore knjigu je pronašao u porodičnoj biblioteci Milivoja Furtule poreklom sa Pala iz Srpske, nekad zarobljenika u Nemačkoj koji je odabrao Švedsku kao alternativnu domovinu umesto komunističke Jugoslavije.
Ovaj podatak svedoči da se iskra maternjeg jezika nije gasila ni u najtežim vremenima, nije gubila na toplini i sjaju- uvek je bilo onih koji su se želeli grejati uz njenu vatricu.
Kao brižne majke decu, knjige u rasejanju ušuškavaju dušu rasejanih
Knjiga SKZ i uopšte knjiga na srpskom jeziku ima u mnogim kućnim biliotekama Srba širom sveta. Mogu se pronaći oni prvi primerci iz prvog Plavog kola koji su stigli prekookeanskim brodom upakovani u kofer kao nasušna potreba, do svakog sledećeg, izabranog obično po ukusu onoga ko ih je slao kao uspomenu na maternji jezik i otadžbinsko sunce. Knjiga na srpskom u tuđini je pažljivo i ljubomorno čuvana i čuva se kao krajičak plavog zavičajnog neba.
Većina Bokelja okretala se moru kao životnom putu. Učionio je to na početku radnog vijeka i naš domaćin i sabesjednik. Zaplovio je sa brodom "Boka". Bilo je to podaleke 1958. godine. Za šest godina, koliko je plovio sinjim morima, uvjerio se u promisao našeg naroda o moru i "hljebu od sedam kora" ali i ovih sjevernjaka koji tvrde kako "postoje tri vrste ljudi; živi, mrtvi i oni koji plove morima". Započeto drugovanje sa knjigama preko Vukove Pjesmarice koju je u kuću Radanovića donio "njena glava" Nedjeljkov djed Luka, nastavljeno uz školsku lektiru, produženo je i produbljeno na brodovima.
- Svaki od brodova na kojem sam plovio imao je biblioteku a tamo lijepih knjiga i zanimljivih svjetova između korica. Slobodno vrijeme na moru poklanjao sam knjigama.
Sa brodom "Kordun" Nedjeljko Radanović će 1964. godine završiti krstarenje morima i krenuti u pečalbu. Odabrao je Švedsku.
- Tada nisam imao novca da kupujem knjige, niti kuće da ih čuvam. Kasnije je bilo novca i kuća ali ja nisam imao vremena, nastavlja Nedjeljko priču o knjigama. U našoj dnevnoj štampi pratio je oglase o najnovijim izdanjima, naručivao knjige direktno od izdavača ili je odabrane knjige tražio kada bi stigao na godišnji odmor.
- Moja biblioteka, to je dio moje domovine ovdje, u duhovnom smislu, dodaje Nedjeljko naglašavajući, pri tom, da je za njega kupovina knjiga strast koja neprekidno traje (...) Nekad je zbog novca bilo problema da dođe do željene knjige jer su knjige u Jugoslaviji, smatra Nedjeljko, neopravdano skupe upoređujući cijene sa platama tamošnjih ljudi. Mogu misliti na kakvim su mukama ljudi koji vole knjigu, vole je pročitati i imati a nedostupna im, kaže Nedjeljko.
U našem istraživanju stigli smo i do Srpske narodne biblioteke u Čikagu, do pesnika Đorđa Nikolića. Sa svojom familijom, pre nekoliko godina, pesnik je osnovao Srpsku narodnu biblioteku. Premda je u fazi formiranja ova biblioteka već sarađuje sa američkim univerzitetima; njeno blago knjige trenutno su zbrinute pod krovom Nikolićeve kompanije.
Biblioteka sa 10.000 biblitečkih jedinica
Đorđe Nikolić, čije stvaralaštvo nije nepoznato čitaocima "Dijaspore" živi u trospratnoj porodičnoj vili u Čikagu, na obali mičigenskog jezera. U lepom salonu kao da je vreme stalo na početku minulog veka. Sve podseća na evropske salone iz vremena kada je Srpska književna zadruga osnivana. Pri ulazu u ovaj klasično dizajniran stan primećuje se da su svi zidovi iskorišćeni za pojedinačne zastakljene stilske ormane za knjige. Taj prostor od preko 300 kvadrata, koji je pomalo i muzej i biblioteka i stan, pun je bibliofilskih izdanja, originala srpskih slikara, srpskih i ruskih ikona, evropskog stilskog nameštaja s početka prošlog veka i orijentalnih tepiha, ali i naših, pirotskih, ćilima. Posle Beograda, grad sa najvećim brojem Srba, Čikago otkriva nam, ovim ogromnim salonom srpske knjige, svoju srpsku dušu.
Lična biblioteka Đorđa Nikolića broji blizu 10.000 knjiga i smatra se najvećom privatnom bibliotekom u Srpskoj dijaspori. Ovde je zbrinuta i celopkupna biblioteka dr Božidara Purića, predsednika srpske Vlade u egzilu, koju je Nikolić otkupio devedesetih godina na jednoj licitaciji knjiga u Čikagu, gde je dr Purić do smrti živeo.
Po sadržaju i po broju naslova pronašli smo vrednu biblioteku u švedskom gradu Eskilstuni. Reč je o biblioteci "Radanović" koju je utemeljivo i još uvek obogaćuje novim naslovima Nedjeljko Radanović. Biblioteka danas broji oko 3.000 bibliotečkih jedinica. Da knjiga na srpskom među našim ljudima u rasejanju ima budućnost govori i podatak da smo na jugu Švedske (Malme) pronašli klub ljubitelja knjige na srpskom jeziku "Kuća knjiga Dević". Osnivač je Ljubomir Dević, pripadnik druge generacije useljenika
Miroslavljevo jevanđelje u Aleksandrijskoj biblioteci
U posebnom ormanu Srpske narodne biblioteke u Čikagu izložen je komplet izdanja Plavog kola Srpske književne zadruge od njenog osnivanja 1892. do 1941. godine. U biblioteci "Radanović" poseban status ima Zakonopravilo Svetog Save. U ove dve biblioteke, pored knjiga iz Plavog kola nalaze se i brojni primerci čuvenih Zadruginih biblioteka Savremenik, Poucnik, Zabavnik i Mala biblioteka. Komplete Plavog kola i Srpskog književnog glasnika Nikolić je svojevremeno dobio na poklon od svoga dede, blaženopočivćeg episkopa Američko-kanadskog gospodina Dionisija.
Ovu priču završavamo ozareni saznanjem da u tuđini, daleko od srpskih kulturnih centara, jednako u Čikagu kao i u Eskilstuni neko kome je to važno, gradi i neguje hram srpske knjige.
Zašli smo tek ovlaš u svet naše knjige u rasejanju ali dovoljno duboko da posvedočimo da se u tom svetu gotovo pobožno čuvaju srpske dragocenosti koje doprinose da se u dalekom svetu sačuvaju srpsko ime i podsećanje ko smo i šta smo. Sve to u slavu Njenog Veličanstva Knjige i jezika Svetoga Save, Njegoša, Dučića, Andrića, Crnjanskog- tog istog jezika na kojem danas pevaju Đorđe Nikolić u Čikagu ili Strahinja Novović i Ljubomir Dević u Švedskoj.
____________
Srpska književna zadruga ima svoju Internet-prezentaciju i nalazi se ovoj adresi
je osnovana u Beogradu (1892.) onih godina 19. veka kada se radjala generacija branilaca Beograda, solunskih besmrtnika i oslobodilaca srpstva. Po svrsetku Prvog svetskog rata, dok se ceo svet divio srpskom vojniku, srpske biblioteke su se vec bile zaplavile izdanjima srpskih i svetskih klasika Plavog kola Srpske knjizevne zadruge. Zaceta u teskim vremenima, tek sto je pocela da sazdava srpski knjizevni Olimp, Zadruga je svoje izdavacke interese podredila nacionalnim interesima.
U rasejanje sa knjigom i ikonom
Ova najprominentnija knjižarnica srpskog kulturnog bića delila je sudbinu sa svojim narodom. Kao svaka mudra učiteljica Zadruga je držala na oku i one Srbe koji su bili primorani da krenu s otadžbinskog kamena- one za kojima je mostarski, i njen, pesnik zavapio sa - ostajte ovdje. No, kako kaže mali "varvarski" narod, narod Matice srpske i Srpske književne zadruge, sila Boga ne moli, pa su mnogi Srbi u prošla dva veka pošli u tuđinu, u početku kao pečalbari- i nikada se nisu vratili. Sobom su nosili ono što nacionalno svesni izgnanici ili samoizgnanici obično nose: ikonu i knjigu, odnosno veru i jezik. Na nepreglednim horizontima svih kontinenata knjiga na srpskom je, uz svog slovopoklonika, čamila u beskonačnim dubinama rudnika američkog zapada, usijavala se kraj žeženih čeličana zapada i istoka, pekla na suncu na beskrajnim plantažama juga Afrike, stizala ovde na hladni sever Evrope- svugde, e, da bih ušuškala dušu svog čitaoca i korisnika.
Mada retko, pogotovo ranije, ali znalo se dogoditi da se knjiga na srpskom štampala u tuđinštini. Ovde na severu Evrope, u Stokholmu- one godine kada je završen Drugi svetski rat objavljene su u čiriličnom izdanju pripovetke Stevana Sremca koje su se, inače, prvi put pojavile kao 255 knjiga u XXXVIII kolu SKZ. Sremčeve pripovesti objavila je Organizacija za pomoć ratnim zarobljenicima Svetskog saveza hrišćanske mladeži (Ženeva-Stokholm 1945. godine). Saradnik Dijaspore knjigu je pronašao u porodičnoj biblioteci Milivoja Furtule poreklom sa Pala iz Srpske, nekad zarobljenika u Nemačkoj koji je odabrao Švedsku kao alternativnu domovinu umesto komunističke Jugoslavije.
Ovaj podatak svedoči da se iskra maternjeg jezika nije gasila ni u najtežim vremenima, nije gubila na toplini i sjaju- uvek je bilo onih koji su se želeli grejati uz njenu vatricu.
Kao brižne majke decu, knjige u rasejanju ušuškavaju dušu rasejanih
Knjiga SKZ i uopšte knjiga na srpskom jeziku ima u mnogim kućnim biliotekama Srba širom sveta. Mogu se pronaći oni prvi primerci iz prvog Plavog kola koji su stigli prekookeanskim brodom upakovani u kofer kao nasušna potreba, do svakog sledećeg, izabranog obično po ukusu onoga ko ih je slao kao uspomenu na maternji jezik i otadžbinsko sunce. Knjiga na srpskom u tuđini je pažljivo i ljubomorno čuvana i čuva se kao krajičak plavog zavičajnog neba.
Većina Bokelja okretala se moru kao životnom putu. Učionio je to na početku radnog vijeka i naš domaćin i sabesjednik. Zaplovio je sa brodom "Boka". Bilo je to podaleke 1958. godine. Za šest godina, koliko je plovio sinjim morima, uvjerio se u promisao našeg naroda o moru i "hljebu od sedam kora" ali i ovih sjevernjaka koji tvrde kako "postoje tri vrste ljudi; živi, mrtvi i oni koji plove morima". Započeto drugovanje sa knjigama preko Vukove Pjesmarice koju je u kuću Radanovića donio "njena glava" Nedjeljkov djed Luka, nastavljeno uz školsku lektiru, produženo je i produbljeno na brodovima.
- Svaki od brodova na kojem sam plovio imao je biblioteku a tamo lijepih knjiga i zanimljivih svjetova između korica. Slobodno vrijeme na moru poklanjao sam knjigama.
Sa brodom "Kordun" Nedjeljko Radanović će 1964. godine završiti krstarenje morima i krenuti u pečalbu. Odabrao je Švedsku.
- Tada nisam imao novca da kupujem knjige, niti kuće da ih čuvam. Kasnije je bilo novca i kuća ali ja nisam imao vremena, nastavlja Nedjeljko priču o knjigama. U našoj dnevnoj štampi pratio je oglase o najnovijim izdanjima, naručivao knjige direktno od izdavača ili je odabrane knjige tražio kada bi stigao na godišnji odmor.
- Moja biblioteka, to je dio moje domovine ovdje, u duhovnom smislu, dodaje Nedjeljko naglašavajući, pri tom, da je za njega kupovina knjiga strast koja neprekidno traje (...) Nekad je zbog novca bilo problema da dođe do željene knjige jer su knjige u Jugoslaviji, smatra Nedjeljko, neopravdano skupe upoređujući cijene sa platama tamošnjih ljudi. Mogu misliti na kakvim su mukama ljudi koji vole knjigu, vole je pročitati i imati a nedostupna im, kaže Nedjeljko.
U našem istraživanju stigli smo i do Srpske narodne biblioteke u Čikagu, do pesnika Đorđa Nikolića. Sa svojom familijom, pre nekoliko godina, pesnik je osnovao Srpsku narodnu biblioteku. Premda je u fazi formiranja ova biblioteka već sarađuje sa američkim univerzitetima; njeno blago knjige trenutno su zbrinute pod krovom Nikolićeve kompanije.
Biblioteka sa 10.000 biblitečkih jedinica
Đorđe Nikolić, čije stvaralaštvo nije nepoznato čitaocima "Dijaspore" živi u trospratnoj porodičnoj vili u Čikagu, na obali mičigenskog jezera. U lepom salonu kao da je vreme stalo na početku minulog veka. Sve podseća na evropske salone iz vremena kada je Srpska književna zadruga osnivana. Pri ulazu u ovaj klasično dizajniran stan primećuje se da su svi zidovi iskorišćeni za pojedinačne zastakljene stilske ormane za knjige. Taj prostor od preko 300 kvadrata, koji je pomalo i muzej i biblioteka i stan, pun je bibliofilskih izdanja, originala srpskih slikara, srpskih i ruskih ikona, evropskog stilskog nameštaja s početka prošlog veka i orijentalnih tepiha, ali i naših, pirotskih, ćilima. Posle Beograda, grad sa najvećim brojem Srba, Čikago otkriva nam, ovim ogromnim salonom srpske knjige, svoju srpsku dušu.
Lična biblioteka Đorđa Nikolića broji blizu 10.000 knjiga i smatra se najvećom privatnom bibliotekom u Srpskoj dijaspori. Ovde je zbrinuta i celopkupna biblioteka dr Božidara Purića, predsednika srpske Vlade u egzilu, koju je Nikolić otkupio devedesetih godina na jednoj licitaciji knjiga u Čikagu, gde je dr Purić do smrti živeo.
Po sadržaju i po broju naslova pronašli smo vrednu biblioteku u švedskom gradu Eskilstuni. Reč je o biblioteci "Radanović" koju je utemeljivo i još uvek obogaćuje novim naslovima Nedjeljko Radanović. Biblioteka danas broji oko 3.000 bibliotečkih jedinica. Da knjiga na srpskom među našim ljudima u rasejanju ima budućnost govori i podatak da smo na jugu Švedske (Malme) pronašli klub ljubitelja knjige na srpskom jeziku "Kuća knjiga Dević". Osnivač je Ljubomir Dević, pripadnik druge generacije useljenika
Miroslavljevo jevanđelje u Aleksandrijskoj biblioteci
U posebnom ormanu Srpske narodne biblioteke u Čikagu izložen je komplet izdanja Plavog kola Srpske književne zadruge od njenog osnivanja 1892. do 1941. godine. U biblioteci "Radanović" poseban status ima Zakonopravilo Svetog Save. U ove dve biblioteke, pored knjiga iz Plavog kola nalaze se i brojni primerci čuvenih Zadruginih biblioteka Savremenik, Poucnik, Zabavnik i Mala biblioteka. Komplete Plavog kola i Srpskog književnog glasnika Nikolić je svojevremeno dobio na poklon od svoga dede, blaženopočivćeg episkopa Američko-kanadskog gospodina Dionisija.
Ovu priču završavamo ozareni saznanjem da u tuđini, daleko od srpskih kulturnih centara, jednako u Čikagu kao i u Eskilstuni neko kome je to važno, gradi i neguje hram srpske knjige.
Zašli smo tek ovlaš u svet naše knjige u rasejanju ali dovoljno duboko da posvedočimo da se u tom svetu gotovo pobožno čuvaju srpske dragocenosti koje doprinose da se u dalekom svetu sačuvaju srpsko ime i podsećanje ko smo i šta smo. Sve to u slavu Njenog Veličanstva Knjige i jezika Svetoga Save, Njegoša, Dučića, Andrića, Crnjanskog- tog istog jezika na kojem danas pevaju Đorđe Nikolić u Čikagu ili Strahinja Novović i Ljubomir Dević u Švedskoj.
____________
Srpska književna zadruga ima svoju Internet-prezentaciju i nalazi se ovoj adresi
