 Crtež: Ule Montelius (Švedska) |
Kad govorimo o guslama, nedjeljive su dvije riječi – Vuk i Gusle.
Mi Srbi smo bili vučji narod i u vučje božanstvo vjerovali. Od riječi vuk izvedena su mnoga imena: Vuk, Vukoje, Vukadin, Vukoman, Vukosava...
Piše: Slavko V. Aleksić
Neka veća sila je udesila i srpskom rodu podarila hroma Vuka i slijepa Filipa.
Vuk za sebe kaže: “Da sam imao obe zdrave noge, negde bi poginuo u boju sa Turcima.“
A, Filip da je imao zdrave oči, na neko bi ga zlo navodile, kao Starog Vujadina u epskoj pjesmi.
No, kad je riječ o guslama; kad su nastale, gdje su nastale, kod koga su nastale, istorijsko zapinje spoznanje, ali se zna da su “pale“ na parče srpske zemlje, nekom “tajnom rukom smeloga slučaja “ i njihova jeka i pjesma izdigle se na Sveštenu Goru sa koje nam oči na oba svijeta gledaju.
Čuveni pjesnik Radovan Bećirović Trebješki devedesetih godina je preturao knjige starostavne kako bi saznao riječ više o guslama i na kraju metaforično ispojao :
“Neđe Srbin sakriven u gori
Strašno čudo izmisli i stvori;
Nauči ga sila sa nebesa,
Javorovo drvo da otesa….
To su gusle s javorova panja,
Pune slave, istine i znanja.“
Danas, prilikom unošenja gusala u svjetsku baštinu, čujem da se javlja više pretendenata i prihvataju gusle za svoje, a nekad su bježale od njih.
Niko nije izdržao toliko gnjeva koliko svijeća voštanica. Sav mrak se ustremio na nju, ona odoljeva.
Tako i srpske gusle vijekovima odoljevaju mnogim silama. A, gusle, što duže traju sve su moćnije i eto danas uđoše na vrata svetske kulturne baštine. Pjesnički rečeno :
“Večno gore, nikad ne dogore,
Večno mrtve, a doveka zbore“
Mi smo usmen narod a usmenost je starija od pismenosti...Odavno se priča, a odskora piše; pismenost neće nikada nadoknaditi usmenost.
Kad se više nije moglo pamtiti, ko je imao olovku i hartiju pisao je. Tako je nastala naša Pjesmarica koja je obilazila srpska sela sve dok ne bi ”dobila uši”.
Korice su joj bile uši slušalaca i usne guslara. Niko nije jače i snažnije istakao značaj i moć naše epske poezije i gusala kao veliki Miloš Crnjanski rekavši: “Kad sam čio jeku gusala, kao da se na mene izlila cela naša prošlost“.
Posebno su me ganule riječi jednog starog guslara koji počinje svoju pjesmu rečima:
“Ja ne pjevam što pjevat umijem,
Već ja pjevam teret da rastjeram“.
Sve je tačno u našim epskim pjesmama, iako istorija ne zna za mnoge junake. Poezija pamti kako su izgledali, kako su se borili, kako su izginuli, u kojoj su se crkvi pričestili... Ako nisu postojali, postoji narod koji ih je stvorio, a kad je narodu nešto od potrebe, tad i postoji, iz pamćenja se ne da pomjeriti. Da su postojali možda ne bi bili toliko sveti.
Danas, kad je riječ o guslama i jeziku, nije čudo što se postavlja to pitanje, veće je čudo ko ga postavlja. Postavljaju ga oni čije strijele dolaze i danas na srpski narod, iako ne uvijek sa iste strane ali gađaju isti cilj.
U Bibliji i Svetom pismu zapisane su riječi o guslama. Nijedan narod se ne može pohvaliti svojom poezijom koja se pjeva uz ovaj drevni instrument kao što to može srpski narod.
Pred licem istine svi bi morali znati: Gusle su srpske a uz gusle pjevaju i drugi narodi
Autor je pofesor gusala u Muzičkoj školi “Mokranjac “ iz Beograda. Član je žirija na obnovljenim Festivalima gusala. Inače, festivali gusala poznati su samo kod Srba. Istorijski stoji činjenica da je prvvi guslarski festival održan 1925, drugi 1929. treći 1931. (tada je predsjednik žirija bio kralj Aleksandar Karađorđević). Poslije Drugog svjetskog rata obnovljen je festival gusala 1971. godine. Slavko Aleksić osvojio je prvo mjesto na desetom, obnovljenom, festivalu 1986. godine. Snimio je više ploča, kaseta i CD kao i Njegoševu Luču Mikrokozmu.
Tema: Gusle moje...
Značaj gusala u formiranju srpske kulture
Novostvorene države na Balkanu popunjavajuprazninu istorije tuđim tekovinama
Povezani tekstovi
Nenad Blagojević
(U svekolikom srpstvu, koliko je poznato, retko se žene prihvataju gusala. Tako je bilo sve do pre koju godinu dok jedna četrnaestogodišnja devojčica nije uzela gusle u ruke i otputovala iz rodnog Kraljeva u Beograd, da u emisiji „Ja imam talenat“ pokaže raskošan talenat guslara i pevača uz gusle. Posle prvog kruga pridružio joj se brat i… Pobedili su! Zovu se Bojana i Nikola Peković. Ovo je priča o njima i njihovoj muzičkoj familiji.)
