Pravo na pohađanje nastave maternjeg jezika imaju sva deca koja u okviru porodice govore nekim drugim jezikom nego švedskim. Anastasјa, Maja, Jovana i Anastasiјa nakon proslave Savindana i prvog nastupa folklorne sekcije u Srpskom udruženju iz Sedertelja.Reforma Zakona o školstvu je u punom jeku u Švedskoj. Novi mandatni period, za koji se koaliciona Vlada izborila na nedavnim izborima, rezultovao je novim Nastavnim planom i programom za osnovnu školu, kao i brzim usvajanjem Predloga zakona o uvođenju ocena od 6. razreda. Nova zakonska regulativa neće mimoići ni polaznike nastave maternjeg jezika, koji su do sada, za stečena znanja iz ovog predmeta bili ocenjivani po završetku 8. i 9. razreda.
Piše: Ljiljana Orelj
Novi Zakon o školstvu koji na snagu stupa u avgustu, neće usloviti promene u načinu odvijanja i organizovanja nastave maternjeg jezika u osnovnim školama. Kao i proteklih godina pravo na pohađanje nastave imaće svi učenici kojima švedski nije jezik svakodnevnog ophođenja u okviru porodice.To znači da će polaznici nastave srpskog kao maternjeg jezika moći da ga i sledeće godine upišu u rasporede časova.
Ono što je mnogo više podstaklo debatu među nastavnicima maternjeg jezika je novi Nastavni plan i program za predmet Maternji jezik, kao i uvođenje brojčanih ocena od 6. razreda osnovne skole. Nastavni planovi, koji definišu ciljeve koje učenici treba da postignu na kraju trećeg, šestog I devetog razreda, su znatno preciznije definisani novim programom. Jasno je navedeno kojim znanjima i veštinama osnovci treba da ovladaju u određenom periodu, što u mnogome olakšava posao pedagozima, učenicima pa i roditeljima, čija uloga i uticaj u obrazovanju nije mimođena ni ovim zakonom.
Uvrštavanje Maternjeg jezika u grupu predmeta koji su dobili revidirane nastavne planove je ohrabrujuće. Iako se organizovanje nastave iz ovog predmeta i dalje odvija van regularnog rasporeda časova, signali Vlade su da stasavanje višejezičnih generacija je nešto na šta hteli ne hteli moraju računati. Manje ohrabrujuća je sama merodavnost Nastavnog plana i programa koji objedinjuje gotovo 160 različitih jezika.
Maternji jezik u švedskim školama
Maternji jezika kao redovan predmet uveden je u obrazovni sistem Švedske krajem šezdesetih godina prošlog veka, kao odgovor na veliku imigraciju radne snage iz zemalja Jugoistočne i Južne Evrope.
U skladu sa društvnim promenama i predmet je menjao svoju ulogu u obrazovnom sistemu. Reforma školstva početkom devedesetih godina prošloga veka rezurtirala je izmeštanjem maternjeg jezika iz regularnog rasporeda časova. Od tada se maternji jezik organizuje kao dobrovoljna, vannastavna aktivnost što je uticalo na smanjenje broja polaznika.
Danas pravo na pohađanje nastave maternjeg jezika imaju sva deca koja u okviru porodice govore nekim drugim jezikom nego švedskim i koji zadovoljavaju određene kriterijume:
Izvor podataka: Skolverket
U praksi to znači da, primera radi, na kraju trećeg razreda učenici srpskog, persijskog, kineskog ili nekog drugog od 160 jezika obuhvaćenih nastavnim planom, treba da između ostalog „Razviju strategije za čitanje i razumevanje različitih vrsta tekstova, kao i da razviju sposobnost pisanja različitih tekstova o predmetima i pojavama iz okruženja.“ Zajednički ciljevi koji se postavljaju za ovako heterogene grupe deluju nerealno. Razumljivo je da Ministarstvo prosvete ne može formulisati planove za svaki maternji jezik posebno i prihvtljiva je odluka da formulisanje lokalnih planova rada treba prepustiti nastavnicima, ali odakle će se sliti sredstva potrebna za realizaciju?.
Vlada je i ovoga puta izabrala da realizaciju i primenu nove zakonske regulative prepusti opštinama, koje školama dodeljuju sredstva na bazi budžetskih predračuna, a ne na bazi realnih potreba. Princip – „podeli svima podjednako, da bi bili jednaki“ ne ide u korist učenika maternjeg jezika. Da bi dvojezična deca postigla, planom i programom postavljene ciljeve, potrebno je da dobiju sredstva zasnovane na realnim potrebama.
Intencije Vlade su jasne, sveopšti nivo znanja osnovaca mora se povisiti. Činjenica da svaki četvrti osnovac u Švedskoj ima neki drugi maternji jezik nego švedski nije zanemarljiva, naročito ako se ima u vidu uticaj maternjeg jezika na postizanje sveopštih obrazovnih rezultata. Koncizan i jasan Nastavni program za predmet Maternji jezik je dobar početak u smeru unapređenja opšteg nivoa znanja osnovaca, ali bez objektivne podele resursa njegova realizacija može biti dovedena u pitanje.
Ako švedsko društvo stremi ka školi koja treba svoj deci da pruži jednaku šansu i pravo na obrazovanje i sticanje znanja, bez obziara na nacionalnu pripadnostp, socijalni status ili religioznu opredeljenost, ne sme se zanemariti ni činjenica da jednakost, u pojedinim slučajevima, podrazumeva i nejednaku raspodelu resursa.
